เพทาย จัดเป็นอัญมณีที่มีความสำคัญอย่างสูงในวัฒนธรรมและความเชื่อของไทย ด้วยมันเป็นหนึ่งในเก้าอัญมณีมงคล หรือที่เรียกกันว่า พลอยนพเก้า หรือ นพรัตน์ ดังที่ปรากฎในบทท่องจำที่ว่า...
“เพชรดี มณีแดง เขียวใสแสงมรกต เหลืองใสสดบุษราคัม แดงแก่ก่ำโกเมนเอก สีหมอกเมฆนิลกาฬ มุกดาหารหมอกมัว แดงสลัวเพทาย สังวาลย์สายไพฑูรย์”
ทำความรู้จักเพทาย
เพทาย หรือชื่อในภาษาอังกฤษว่า ‘เซอร์คอน’ (Zircon) เป็นอัญมณีซึ่งเป็นที่รู้จักและได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายมาอย่างยาวนาน ชื่อของมันมีรากศัพท์มาจากภาษาเปอร์เซียว่า ‘Zargun’ แปลว่า สีทอง คนไทยในอดีตเข้าใจว่าเพทายคือพลอยที่มีสีแดงหม่น หากแต่ในความเป็นจริงแล้ว เพทายเป็นอัญมณีที่มีสีสันหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น แดง ส้ม เหลือง น้ำตาล ฟ้า หรือแม้กระทั่งใสไร้สี สำหรับแหล่งผลิตเพทายที่สำคัญ ได้แก่ ไทย กัมพูชา ศรีลังกา เมียนมาร์ โมแซมบิก และมาดากัสการ์ เป็นต้น
ปัจจุบันแม้ว่าเพทายสีฟ้า (Blue Zircon) จะได้รับความนิยมและพบเห็นได้มากในตลาด (ซึ่งส่วนใหญ่ได้มาจากกระบวนการปรับปรุงคุณภาพด้วยความร้อน) หากแต่เพทายไร้สี (Colourless Zircon) ก็ยังคงเป็นสีที่ได้รับความนิยมค่อนข้างสูง ด้วยมันมีความละม้ายคล้ายคลึงกับเพชรมาก จะต่างกันก็ตรงที่เพทายมีค่าความแข็งระดับ 7 ตามโมห์สสเกล จึงไม่น่าแปลกใจที่มันจะถูกเลือกนำมาใช้เป็นอัญมณีเลียนแบบเพชรอยู่บ่อยครั้ง อย่างไรก็ตาม ด้วยชื่อในภาษาอังกฤษของเพทาย (Zircon) ที่มีส่วนคล้ายกับชื่อของเพชรสังเคราะห์ (Cubic Zirconia) ส่งผลให้มีผู้คนอีกจำนวนไม่น้อยที่มีความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนเกี่ยวกับอัญมณีชนิดนี้
เพทายกับความเชื่อ
มนุษย์เรานั้นมีศรัทธาและความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับอัญมณีชนิดต่างๆ มาอย่างยาวนาน เพทายเองก็เช่นกัน ชาวยุโรปในยุคกลางนิยมนำเพทายมาทำเป็นเครื่องรางสำหรับพกติดตัวยามเดินทาง เพื่อช่วยคุ้มครองให้การเดินทางเป็นไปอย่างราบรื่น ปลอดภัย แคล้วคลาดจากอันตราย โรคภัยไข้เจ็บ ทั้งยังช่วยปกป้องจากวิญญาณชั่วร้าย โดยเชื่อกันว่าหากเพทายเปลี่ยนสี นั่นหมายถึงอันตรายที่กำลังจะมาเยือน ทั้งมีความเชื่อว่าเพทายเป็นอัญมณีที่ช่วยบำบัดบรรเทาอาการนอนไม่หลับได้เป็นอย่างดีอีกด้วย และด้วยชื่อของมันซึ่งมีรากศัพท์มาจากภาษาเปอร์เซียว่า “Zargun” แปลว่า สีทอง ดังที่กล่าวไปแล้วในตอนต้น ทำให้เกิดความเชื่อว่าเพทายโดยเฉพาะสีเหลืองจะช่วยนำพาโชคลาภและความมั่งคั่งเพิ่มพูนมาสู่ผู้เป็นเจ้าของ
นอกจากนี้ เพทายยังเป็นอัญมณีที่ช่วยเสริมส่งและให้โชคในเรื่องของความรัก มันจึงเป็นอัญมณีที่คู่แต่งงานนิยมมอบให้กันเป็นของขวัญวันครบรอบแต่งงาน โดยเพทายสีฟ้าสำหรับโอกาสวันครบรอบแต่งงานปีที่ 4 และเพทายสีเหลืองสำหรับโอกาสวันครบรอบแต่งงานปีที่ 11 เป็นต้น
ศูนย์ข้อมูลอัญมณีและเครื่องประดับ
สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)
กันยายน 2562
-----------------------------------------------------
ข้อมูลอ้างอิง:
บทความนี้เกิดจากการเขียนและส่งขึ้นมาสู่ระบบแบบอัตโนมัติ สมาคมฯไม่รับผิดชอบต่อบทความหรือข้อความใดๆ ทั้งสิ้น เพราะไม่สามารถระบุได้ว่าเป็นความจริงหรือไม่ ผู้อ่านจึงควรใช้วิจารณญาณในการกลั่นกรอง และหากท่านพบเห็นข้อความใดที่ขัดต่อกฎหมายและศีลธรรม หรือทำให้เกิดความเสียหาย หรือละเมิดสิทธิใดๆ กรุณาแจ้งมาที่ ht.ro.apt@ecivres-bew เพื่อทีมงานจะได้ดำเนินการลบออกจากระบบในทันที
