เครื่องเงินสุโขทัย
เครื่องประดับเงินสุโขทัยร้านลำตัดเงินโบราณ
จากงานเครื่องทองสุโขทัยอันมีชื่อเสียงของอำเภอศรีสัชนาลัย ซึ่งมีเอกลักษณ์โดดเด่นทั้งจากเทคนิคการถักลาย การลงยาสี และการออกแบบลวดลาย ได้ถูกนำมาสานต่องานหัตถศิลป์สู่เครื่องเงินลายสุโขทัย ซึ่งปัจจุบันเป็นหนึ่งในสินค้าเครื่องประดับที่มีชื่อเสียงอยู่คู่กับจังหวัดสุโขทัย
ความเป็นมาของเครื่องเงินสุโขทัย
จุดเริ่มต้นของเครื่องเงินสุโขทัยเกิดขึ้นเมื่อประมาณเกือบ 30 ปีที่ผ่านมา ภายหลังจากที่ช่างทองในสมัยนั้นเปิดสอนวิธีการทำทองให้แก่ชาวบ้าน จนทำให้มีผู้สนใจเข้าไปเรียนรู้กันเป็นจำนวนมากเกิดเป็นวิชาความรู้ติดตัวสำหรับหารายได้เพิ่มเติมให้กับครอบครัวในช่วงที่ว่างเว้นจากการทำงาน ดังนั้น ช่วงยุคสมัยนั้น นอกจากจะมีช่างทองชาวสุโขทัยเกิดขึ้นแล้ว ยังมีช่างทำเครื่องเงินเกิดขึ้นพร้อมๆ กันด้วย เนื่องจากในการเรียนทำทองมักจะสอนถักลายโดยใช้เงินเป็นวัตถุดิบเริ่มต้นในการฝึกฝน เพราะเนื้อเงินมีราคาถูกกว่าทองมาก จนในเวลาต่อมาได้มีช่างเงินบางส่วนมารวมกลุ่มกัน ก่อตั้งเป็นร้านเครื่องเงินแห่งแรกของสุโขทัย ภายใต้ชื่อ “ร้านลำตัดเงินโบราณ” ซึ่งในยุคแรกเป็นร้านค้าแบบเรียบง่าย ขายชิ้นงานที่ผลิตได้บริเวณหน้าร้าน ควบคู่ไปกับการเดินขายตามบ้านพักอาศัยของคนในละแวกนั้นและอำเภอข้างเคียง
เอกลักษณ์ของเครื่องเงินสุโขทัย
เครื่องเงินสุโขทัย ถูกสร้างสรรค์ขึ้นมาโดยฝีมือช่างสุโขทัยในพื้นที่อำเภอศรีสัชนาลัย ซึ่งมีวิชาความรู้เฉกเช่นเดียวกับช่างทำเครื่องทอง เอกลักษณ์ของเครื่องเงินสุโขทัยยังคงเป็นไปในทิศทางเดียวกับทองสุโขทัย คือ คงลวดลายทางศิลปะของสุโขทัยเอาไว้ ทั้งลายโบสถ์หรือวิหาร ลายเครื่องสังคโลก ลวดลายธรรมชาติ และลายไทยต่างๆ โดยเริ่มแรกช่างเงินได้ผลิตสินค้าเพียงเครื่องใช้ และสร้อยถักแบบดั้งเดิม ต่อมาเมื่อมีผู้บริโภคต้องการสินค้ามากขึ้น จึงมีการตกผลึกทางภูมิปัญญาเกิดเป็นชิ้นงานต่างๆ ที่มีความหลากหลายมากยิ่งขึ้น ทั้งสร้อยที่มีลวดลายต่างๆ ต่างหู กำไล สร้อยคอ แหวน ฯลฯ นอกจากนี้ เครื่องเงินสุโขทัยยังนำเอาเทคนิคการลงยาสี และตกแต่งด้วยพลอยสีเหมือนดังเช่นเครื่องทอง เพื่อเพิ่มความโดดเด่นให้กับลวดลายมากยิ่งขึ้น และเนื่องจากเครื่องเงินเป็นโลหะที่มีเนื้อแข็ง แต่เปราะง่าย ดังนั้น ช่างเงินจึงจำเป็นต้องอาศัยความชำนาญมากเป็นพิเศษ
เครื่องประดับเงินสุโขทัยร้านต่อเงินต่อทอง
การผลิตเครื่องเงินสุโขทัย
กรรมวิธีในการผลิตเครื่องเงินสุโขทัยเริ่มต้นจากการนำเม็ดเงินบริสุทธิ์ 99% มาหลอมละลายลงในบล็อกให้เป็นเงินแท่ง จากนั้นทิ้งให้เย็นตัวลง แล้วจึงนำมารีดเป็นแผ่นบาง และออกแรงดึงจนเป็นเส้นเงินขนาดต่างๆ เพื่อนำไปถักลาย และประกอบเป็นเส้นโดยใช้น้ำประสานทอง ลนด้วยไฟอ่อนๆ เมื่อได้ชิ้นงานออกมาแล้ว บางชิ้นงานจะมีการใช้เทคนิคลงยาสี โดยสีที่นิยมใช้ คือ สีแดง สีเขียว และสีน้ำเงิน แล้วจึงติดพลอยสีลงบนตัวเรือน ปิดท้ายด้วยการตกแต่งรายละเอียดของชิ้นงานให้เรียบร้อย เพื่อนำออกจำหน่ายต่อไป
การจำหน่ายเครื่องเงินสุโขทัย
ปัจจุบันผู้ประกอบการที่ผลิตเครื่องเงินสุโขทัย ต่างพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ให้มีความหลากหลายเพื่อให้เกิดเป็นทางเลือกดึงดูดผู้บริโภคทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ รวมทั้งมีการพัฒนาลวดลายให้อ่อนช้อยและเป็นสากลยิ่งขึ้น เพราะผู้บริโภคมักสนใจรูปแบบลวดลายที่ทันสมัยมากกว่าที่จะสวมใส่ลวดลายแบบโบราณ เครื่องเงินสุโขทัยที่วางจำหน่ายในตลาดจึงมีความหลากหลายทั้งชนิดของผลิตภัณฑ์ รูปแบบ และมีระดับราคาที่เริ่มตั้งแต่หลักร้อยขึ้นไป
ศูนย์ข้อมูลอัญมณีและเครื่องประดับ
สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)
พฤศจิกายน 2560
----------------
ข้อมูลอ้างอิง :
1. “ถักลาย ร้อยเส้นสาย สานความงาม เครื่องเงินสุโขทัย”, หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ,
(ฉบับวันที่ 8 มกราคม 2560).
2. “ครูช่างเงินโบราณสุโขทัย”, ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ (องค์การมหาชน). http://www.sacict.or.th
บทความนี้เกิดจากการเขียนและส่งขึ้นมาสู่ระบบแบบอัตโนมัติ สมาคมฯไม่รับผิดชอบต่อบทความหรือข้อความใดๆ ทั้งสิ้น เพราะไม่สามารถระบุได้ว่าเป็นความจริงหรือไม่ ผู้อ่านจึงควรใช้วิจารณญาณในการกลั่นกรอง และหากท่านพบเห็นข้อความใดที่ขัดต่อกฎหมายและศีลธรรม หรือทำให้เกิดความเสียหาย หรือละเมิดสิทธิใดๆ กรุณาแจ้งมาที่ ht.ro.apt@ecivres-bew เพื่อทีมงานจะได้ดำเนินการลบออกจากระบบในทันที
- ตอนที่ 1 : เครื่องเงินสุโขทัย
