การตรวจติดตามจากปลายทางถึงต้นทาง: ความท้าทายของระบบโซ่อุปทานอัญมณีและเครื่องประดับของโลก
การจัดการโซ่อุปทาน (Supply Chain) หรือหลายท่านเรียกว่าการจัดการโซ่คุณค่า (Value Chain) เป็นหัวข้อที่นักธุรกิจ นักวิชาการ และหน่วยงานภาครัฐให้ความสำคัญอย่างมาก โดยเฉพาะสินค้าบางประเภทที่มีลักษณะเป็นโซ่อุปทานระดับโลก (Global Supply Chain) กล่าวคือ แหล่งวัตถุดิบ แหล่งผลิต แหล่งตลาด ล้วนอยู่กันคนละประเทศ และต้องเผชิญกับความท้าทายในการเคลื่อนย้ายและจัดเก็บสินค้าจากแหล่งต้นทาง กลางทาง ถึงปลายทาง ตัวอย่างของสินค้าสำคัญของไทยที่มีลักษณะเป็น Global Supply Chain เช่น อุตสาหกรรมยานยนต์และชิ้นส่วน อุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์และอุปกรณ์ไฟฟ้า อุตสาหกรรมผลิตภัณฑ์โลหะ อุตสาหกรรมสิ่งทอและเสื้อผ้า อุตสาหกรรมผลิตภัณฑ์ยางพารา อุตสาหกรรมทูน่ากระป๋อง และที่อยู่ใกล้ชิดกับพวกเราในวงการมากก็คือ อุตสาหกรรมอัญมณีและเครื่องประดับ ซึ่งนับเป็นอุตสาหกรรมที่มี Global Supply Chain สูงทั้งกลุ่มผู้ที่อยู่ในวงการพลอยสี เพชรเจียระไน เครื่องประดับเงิน เครื่องประดับทอง ทองคำแท่งและทองคำรูปพรรณ
หากพิจารณาด้านแหล่งวัตถุดิบต้นทางตามประเภทวัตถุดิบที่จะนำมาใช้ในการแปรรูปต่อจะแสดงตามตารางที่ 1 และแหล่งตลาดสำคัญสำหรับสินค้าที่แปรรูปแล้ว เช่น พลอยสีเจียระไน เครื่องประดับเงิน เครื่องประดับทอง แสดงตามตารางที่ 2
ตารางที่ 1 ประเทศผู้ส่งออกวัตถุดิบอัญมณีและเครื่องประดับที่สำคัญของโลกและแหล่งวัตถุดิบที่ไทยนำเข้า
ตารางที่ 2 ประเทศผู้ส่งออกสินค้าอัญมณีและเครื่องประดับที่สำคัญของโลกและตลาดสำคัญที่ไทยส่งออก
ในการจัดการโซ่อุปทานนั้น สิ่งที่ขาดไม่ได้คือจะต้องหาตัวผู้นำในการกำหนดทิศทางการปรับตัวของโซ่อุปทาน (Lead Supply Chain Organization) โดยในบางอุตสาหกรรม เช่น สินค้าแฟชั่น สินค้าอุปโภคบริโภค ผู้กำหนดทิศทางจะเป็นธุรกิจค้าส่งค้าปลีกและผู้บริโภคที่อยู่ปลายน้ำ ขณะที่บางอุตสาหกรรม เช่น เหล็กและเหล็กกล้า ผู้กำหนดทิศทางจะเป็นธุรกิจต้นน้ำและกลางน้ำ ทั้งนี้ในส่วนของอุตสาหกรรมอัญมณีและเครื่องประดับพบว่า ผู้ที่มีบทบาทกำหนดทิศทางจะเป็นกลุ่มธุรกิจปลายน้ำ เช่น ธุรกิจค้าส่งค้าปลีก ประเทศผู้นำเข้าสินค้า และผู้บริโภคปลายทาง ซึ่งมีอำนาจการต่อรองมากกว่าประเทศผู้ผลิตและผู้ส่งออกอย่างประเทศไทย ซึ่งจากข้อมูลตารางที่ 2 จะพบว่า ประเทศส่วนใหญ่ที่เป็นแหล่งตลาดของไทยจะเป็นกลุ่มประเทศพัฒนาแล้ว เช่น อเมริกาเหนือ ยุโรป และฮ่องกง เป็นต้น ในกรณีของประเทศสหรัฐอเมริกา ธุรกิจค้าปลีก เช่น Wal Mart ได้ออกโฆษณา Jewelry Line Traceble from Mine to Market มาเป็นเวลาเกือบทศวรรษที่ผ่านมา เพื่อช่วยให้ลูกค้าที่ประสงค์จะซื้อเครื่องประดับทองและเครื่องประดับเงินสามารถสืบค้นและติดตามที่มาของวัตถุดิบด้วยระบบออนไลน์ (Online Traceability) เพื่อหาคำตอบให้ได้ว่าพลอย เพชร และโลหะมีค่าได้ทำการขุดพบ ณ เหมืองพลอยและเหมืองทองคำแห่งใด โดยได้รับความร่วมมือกับผู้ผลิตและส่งออกรายใหญ่ที่มีการซื้อขายสินค้าแบบถูกกฎหมายและหาที่มาของวัตถุดิบได้ เช่น Rio Tinto, Anglo Australian Mining, ArcelorMittal เนื่องจากรัฐบาลและผู้บริโภคอเมริกาให้ความสำคัญกับการซื้อขายสินค้ากับประเทศที่มีความห่วงใยสิ่งแวดล้อม เคารพสิทธิมนุษยชน การไม่ใช้แรงงานเด็ก มีมาตรฐานการดำรงชีวิตที่ดีและความปลอดภัยในการทำงาน และการไม่นำเงินรายได้จากการค้าขายอัญมณีและเครื่องประดับไปฟอกเงิน เป็นต้น นอกจากนี้ องค์การระหว่างประเทศทั้งของรัฐและเอกชน เช่น United Nations, World Gold Council, CIBJO มีกฎข้อบังคับเรื่องการติดตรวจและตรวจย้อนกลับจากปลายทางสู่ต้นทางได้ (Traceability) ซึ่งข้อกำหนดดังกล่าวส่งผลให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในโซ่อุปทานต้องมีการปรับตัว เช่น การซื้อขายจะต้องมีใบเสร็จและมีที่มาของสินค้าทำให้การค้าแบบใต้ดินเริ่มได้รับผลกระทบ การให้ความสำคัญกับการตรวจรับรอง การให้ความสำคัญกับการสร้างแบรนด์ การทำบัญชีรับและจ่ายสินค้าที่โปร่งใส การผูกมิตรกับซัพพลายเออร์ที่มีความไว้วางใจซึ่งกันและกัน การจัดเก็บสินค้าคงคลังที่จะต้องมีการอารักขาสินค้าทุกขั้นตอน การแบ่งปันข้อมูล การเพิ่มการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในโซ่อุปทาน รวมตลอดถึงการห้ามทำการซื้อขายกับประเทศที่ไม่ปฏิบัติตามข้อกำหนด Traceability ซึ่งสิ่งเหล่านี้เป็นประเด็นที่ท้าทายสำหรับผู้ประกอบการไทย โดยเฉพาะ SMEs ที่ไม่ได้ค้าขายอยู่ในระบบ
บทความนี้เกิดจากการเขียนและส่งขึ้นมาสู่ระบบแบบอัตโนมัติ สมาคมฯไม่รับผิดชอบต่อบทความหรือข้อความใดๆ ทั้งสิ้น เพราะไม่สามารถระบุได้ว่าเป็นความจริงหรือไม่ ผู้อ่านจึงควรใช้วิจารณญาณในการกลั่นกรอง และหากท่านพบเห็นข้อความใดที่ขัดต่อกฎหมายและศีลธรรม หรือทำให้เกิดความเสียหาย หรือละเมิดสิทธิใดๆ กรุณาแจ้งมาที่ ht.ro.apt@ecivres-bew เพื่อทีมงานจะได้ดำเนินการลบออกจากระบบในทันที
- ตอนที่ 1 : การตรวจติดตามจากปลายทางถึงต้นทาง: ความท้าทายของระบบโซ่อุปทานอัญมณีและเครื่องประดับของโลก
